Zawał serca – przebieg i rehabilitacja kardiologiczna

Zawał mięśnia sercowego (ang. heart infraction) potocznie zwany także atakiem serca – zwykle przychodzi niespodziewanie i w najmniej spodziewanym momencie. Nagły ból zamostkowy, często promieniujący do lewego barku i ramienia nigdy nie jest zwiastunem dobrych wydarzeń. Temat zawału jest niesamowicie ważny i powszechny – w samej Polsce rocznie notuje się 73 tys. Przypadków. W USA, ponad milion! Co można zrobić, aby go uniknąć, a w razie wystąpienia powrócić do sprawności w szybkim tempie?

Zawał serca

Zawał serca spowodowany jest niedokrwieniem serca na skutek zamknięcia tętnicy wieńcowej, doprowadzającej krew do serca. Jest postacią choroby wieńcowej, której bezpośrednią przyczyną jest miażdżyca naczyń wieńcowych. Konsekwencją zawału jest martwica mięśnia sercowego, która w zależności od rozległości i zaawansowania, może albo zabić albo znacznie zmniejszyć wydolność i zdolności wysiłkowe człowieka.

Stan po ostrym zawale serca – widoczne rozerwanie ściany lewej komory serca spowodowało krwawienie do osierdzia (źródło: www.medscape.com)

Choroba wieńcowa i zawały serca to urodzeni killerzy. Rocznie zabijają więcej osób niż choroby nowotworowe. Przyczyny chorób serca są jednak bardziej znane i dużo łatwiej unikać nawyków lub stylu życia, mogącego narazić kogoś na kłopoty z sercem. Pierwszym i największym promotorem uszkodzeń naczyń wieńcowych i miażdżycy jest nikotynizm. Obok palenia papierosów możemy wyróżnić szereg innych czynników ryzyka. To m.in.:

• wysoki poziom cholesterolu,
• nadciśnienie,
• cukrzyca,
• brak regularnego wysiłku fizycznego,
• zła dieta (bogata w cukier i tłuszcze TRANS),
• stresujący tryb życia,
• alkoholizm,
• przewlekłe, nieleczone dolegliwości układu pokarmowego (np. refluks).

Przebieg i objawy zawału serca

Ze względu na różny przebieg zawału serca, pacjenci mogą odczuwać dolegliwości nagłe lub długo zapowiadające ich chorobę. Zazwyczaj już kilka dni przed zawałem pacjent może odczuwać takie objawy jak: zmęczenie, dyskomfort w klatce piersiowej, osłabienie. Są one charakterystyczne głównie dla zawałów typu NSTEMI (bez uniesienia odcinka ST w EKG) – następujących na skutek znacznego przewężenia i okluzji naczyń wieńcowych. Zawały typu STEMI – z całkowitym zamknięciem naczynia wieńcowego i uniesieniem odcinka ST – następują nagle i bez zapowiedzi. W trakcie ostrego zawału serca, pacjent może odczuwać: znaczny ból za mostkiem promieniujący do barku, szyi, żuchwy i ramienia – zazwyczaj po stronie lewej. Oba przypadki nadają się wyłącznie do natychmiastowego leczenia szpitalnego!

Liczą się minuty

W przypadku podejrzenia zawału serca, niezbędna jest diagnostyka różnicowa. Metody diagnostyczne możemy podzielić na 2 grupy:

• Badania nieinwazyjne:

• Wywiad
• Badanie przedmiotowe
• EKG
• Badania krwi w kierunku podwyższenia enzymów sercowych (w pierwszej kolejności wykonuje się badanie stężenia troponiny – enzymu wydzielanego w przypadku obumarcia komórek serca)

• Badania inwazyjne – koronarografia
W przypadku stwierdzenia rodzaju zawału serca, podejmowane jest leczenie – od wyłącznie farmakologicznego po angioplastykę wieńcową i pomosowanie aortalno – wieńcowe. Zalecenia towarzystw kardiologicznych nakazują rozpoczęcie leczenia farmakologicznego najpóźniej 60 minut, inwazyjnego 90 minut po zawale serca.

A po szpitalu? Rehabilitacja!

Rehabilitacja kardiologiczna jest niezbędna w przypadku stanów po przebytym zawale serca. W zależności od sprawności pacjenta i ciężaru choroby – może odbywać się w różnym tempie. Zawsze powinna być podzielona jednak na 3 etapy:

1. Rehabilitacja szpitalna – na celu ma zapobieganie niekorzystnym skutkom unieruchomienia pacjenta oraz stopniowym wdrażaniem aktywności fizycznej. Na początku mogą to być wyłącznie ćwiczenia oddechowe, które następnie zostają rozszerzone o kolejne czynności, do których zdolny jest pacjent (chodzenie, wejście po schodach). Dodatkowo, w niektórych przypadkach, rehabilitacja może obejmować ochronę rany pooperacyjnej mostka.

2. Rehabilitacja ambulatoryjna – odbywająca się w specjalistycznych ośrodkach lub sanatoriach. Podczas tego etapu rozpoczynany jest stopniowo zwiększany wysiłek dostosowany do potrzeb pacjenta. W zależności od sprawności danej osoby, podstawowe ćwiczenia wysiłkowe mogą być uzupełniane przez trening interwałowy i nordic walking. Zwłaszcza ten ostatni, wydaje się być przyjemnym przymusem pacjentów kardiologicznych.

3. Rehabilitacja domowa/zmiana stylu życia – pacjent wyedukowany o swoim schorzeniu sam powinien dbać o zdrowy styl życia, ruch oraz dietę, aby zapobiegać kolejnym incydentom kardiologicznym.

W grupie schorzeń kardiologicznych i ich powikłań pomocna bywa także terapia manualna i osteopatia. Techniki manualne ukierunkowane na usprawnienie funkcjonowania klatki piersiowej i mobilizacji żeber mogą w znacznym stopniu przyczynić się do komfortu funkcjonowania pacjenta. W przypadku przebytej torakotomii, praca w obrębie powięzi powierzchownej i głębokiej szyi mogą zredukować dolegliwości napięciowe i pomóc w utrzymywaniu dobrej postawy ciała, otwierając klatkę piersiową.

Szczególną uwagę należy zachować przy wykonywaniu suchego igłowania u pacjentów po incydentach naczyniowych i kardiologicznych. Przepisywane antykoagulanty mogą zwiększyć krwawienie po nakłuciu i prowokować powstawanie krwiaków, które w przypadku obecnej cukrzycy mogą bywać niebezpieczne.

BIBLIOGRAFIA:

1. Bordoni, Bruno et al. “Osteopathic treatment in a patient with left-ventricular assist device with left brachialgia: a case report.” International medical case reports journal 10 19-23. 13 Jan. 2017, doi:10.2147/IMCRJ.S120558
2. Racca, Vittorio, et al. “Osteopathic Manipulative Treatment Improves Heart Surgery Outcomes: A Randomized Controlled Trial.” The Annals of Thoracic Surgery, vol. 104, no. 1, 2017, pp. 145–152., doi:10.1016/j.athoracsur.2016.09.110.
3. Myocardial Infarction Differential Diagnosis. http://emedicine.medscape.com/article/155919-differential (accessed 14 Feb 2013).