Mięsień czworogłowy uda – co robić gdy nie domaga?

Gdyby w naszych udach nie znajdował się tak potężny mięsień jak czworogłowy uda, nasze życie wyglądałoby zupełnie inaczej. Ta potężna struktura rozpościerająca się pomiędzy biodrem a kością piszczelową pełni ogrom funkcji i jest jedną z najważniejszych grup mięśniowych w całym ciele człowieka. Dlaczego mięsień czworogłowy uda jest aż tak ważny i co może się stać, kiedy przestaje funkcjonować prawidłowo? Brr! Aż przechodzą ciarki!

Mięsień czworogłowy uda – budowa

Pomimo pozornie prostej budowy, mięsień czworogłowy uda (m. quadriceps femoris) ma dość złożoną anatomię. Składa się z 4 głów, z której każda usadzona jest nieco inaczej i rozpoczyna swój przebieg w innym miejscu. Wszystkie jednak podążają zgodnie w kierunku guzowatości piszczeli, gdzie kończą swój przebieg wspólnym ścięgnem zwanym więzadłem rzepki. Unerwiany przez nerw udowy, unaczyniony przez tętnicę udową, pełni funkcję głównego prostownika stawu kolanowego oraz pomaga w zgięciu biodra. Pełni także funkcję ochronną dla naczyń, nerwów oraz kości kończyny dolnej. M. czworogłowy uda posiada ogromną rolę w codziennej aktywności, przemieszczaniu się a jego dysfunkcja może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Znaczenie mięśnia czworogłowego dla zdrowia

Co zatem się dzieje, kiedy mięsień czworogłowy funkcjonuje nie tak jak powinien? U osób, które mają osłabioną „czwórkę” możemy zauważyć obniżenie kości biodrowej po stronie dysfunkcji uda. Osoby takie często chodzą skróconymi krokami lub mają chód koszący. Często dysfunkcja mięśnia czworogłowego prowadzi także do problemów z chodzeniem po schodach, wstawaniem z krzesła i płynnym siadaniem – kiedy często używają rąk, aby się podeprzeć.

Zaburzenia pracy mięśnia czworogłowego mogą mieć różne podłoże. Od przyczyn neurologicznych, po stany po zabiegach operacyjnych (np. rekonstrukcji ACL) do przeciążeń i zmian o charakterze entezopatii. Punkty spustowe w obrębie wszystkich głów mięśnia czworogłowego mogą prowokować dolegliwości bólowe kolana, pachwiny oraz biodra –często nasilające się wraz z wykonywanym wysiłkiem fizycznym. Niewystarczająco silna i nadmiernie napięta „czwórka” może być przyczyną następujących dolegliwości: 

• kolano skoczka, choroby Osgood-schlattera,
• ból kolana przy obciążaniu,
• niestabilność kolana,
• przyspieszone zmiany zwyrodnieniowych 
• chondromalacja rzepki.

Dolegliwości bólowe oraz osłabienie mięśnia czworogłowego mogą być spowodowane zmianą uciskową na poziomie korzenia L2/L3/L4, dlatego przed przystąpieniem do terapii należy zapoznać się z historią choroby, aby nie przeoczyć istotnych dla procesu leczenia faktów.

Co zrobić, aby było lepiej?

Aby doprowadzić „czwórkę” do ładu należy zadbać o jej prawidłową siłę, elastyczność, a co za tym idzie – funkcjonalność. Mięsień czworogłowy jest aktywowany w różnych momentach codzienności, dlatego ważne jest, aby zadbać o jego ogólny rozwój. Wzmacniając jego wytrzymałość – np. spacerami po zróżnicowanym podłożu, wchodzeniem po schodach czy biegiem/chodem na bieżni pod górę. Nie można zapomnieć o budowaniu zdolności siłowych, które będą potrzebne przy krótko trwających czynnościach tj. wstawanie z krzesła czy przysiad. Do ćwiczeń siłowych na każdym poziomie intensywności dobrze nadają się gumy i taśmy Sanctband, dzięki którym można zadbać o proporcjonalny rozwój tej grupy mięśniowej. Szczególnie dobrze sprawdzają się ćwiczenia ekscentryczne, które zmniejszają ryzyko kontuzji i w szybszym tempie budują siłę mięśniową.

Terapia mięśnia czworogłowego

Terapia mięśnia czworogłowego skupia się głównie na zadbaniu o jego prawidłową elastyczność i zmniejszanie patologicznego, zwiększonego napięcia. Ćwiczenia rozciągające wykonywane samodzielnie lub z pomocą fizjoterapeuty są dobrą metodą na odświeżenie mięśni po treningu i stopniowe budowanie prawidłowego zakresu ruchu. Oprócz nich dobrze sprawdzają się inne techniki tj.:

• suche igłowanie (w tym przypadku często wykonywane bardzo głęboko, dlatego może być konieczne używanie długich igieł, takich jak igły SOMA 100mm),
• masaż tkanek głębokich,
• haczykowanie (fibroliza mięśniowo-powięziowa).

Przy odpowiednim doborze technik terapeutycznych i ćwiczeń domowych można skutecznie likwidować ból i schorzenia, które u swoich podstaw skrywają dysfunkcje mięśnia czworogłowego. Problem z tą grupą mięśniową może przytrafić się osobom w każdej grupie wiekowej, dlatego przy dolegliwościach bólowych kończyn dolnych lub powrocie do sprawności po zabiegu operacyjnym – warto zwrócić na nią szczególną uwagę.

Bibliografia:

1. Elboim-Gabyzon, M et al. “Quadriceps femoris muscle fatigue in patients with knee osteoarthritis.” Clinical interventions in aging vol. 8 (2013): 1071-7. doi:10.2147/CIA.S42094
2. Garten, Hans, and Joseph Shafer. The Muscle Test Handbook: Functional Assessment, Myofascial Trigger Points and Meridian Relationships. ChurchillLivingstone/Elsevier, 2013.
3. Tani, Klejda et al. “Evaluation of Gait Speed after Applying KinesioTape on QuadricepsFemorisMuscle in Patients with KneeOsteoarthritis.” Open accessMacedonianjournal of medicalsciences vol. 6,8 1394-1398. 15 Aug. 2018, doi:10.3889/oamjms.2018.273
4. 1. Toumi,Hechmi et al “Association between individual quadriceps muscle volume/enthesis and patellofemoral joint cartilage morphology.” Arthritis research & therapy vol. 16,1 R1. 1 Jan. 2014, doi:10.1186/ar4426