Skutki przeciążeń sportowych u dzieci i młodzieży

Karate, bieganie, boks, jazda na łyżwach, piłka nożna, balet… W obliczu ogromnej liczby otyłych dzieci, sport naprawdę jest wskazany, bo odgrywa ważną rolę w kształtowaniu siły, prędkości i wytrzymałości. Jednak należy uważać, aby nie doprowadzić do zbytniego przeciążenia młodego organizmu. Również dzieci z chorobami przewlekłymi, takimi jak astma oskrzelowa,  wrodzone wady serca, młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów lub cukrzycą może korzystać z odpowiednio dobranych zajęć sportowych.

Jasna strona zajęć sportowych

Przeciążone nauką dzieci, uzależnienie od elektroniki i niewłaściwa dieta sprawiają, że dzieci stają się z dekady na dekadę coraz mniej ruchliwe, z około 600 kcal mniejszym zużyciem energii dziennie niż 50 lat temu. Większość z nas grała w piłkę przed domem, chodziła na basen albo wisiała na trzepaku, na świeżym powietrzu spędzało się dobrych kilka godzin. Obecnie wygląda to niestety dużo gorzej, niechęć do sportu, zwolnienia z zajęć wychowania fizycznego i przeciążenie nauką sprawiają, że dzieci coraz mniej chętnie wychodzą z domu.

Wiele dzieci wciąż jednak uwielbia ruch, zdecydowanie warto więc zaszczepić w dziecku miłość do sportu. Skutkuje to nie tylko poprawą ogólnego stanu zdrowia, ale również większą masę kostną, takie dzieci są szczuplejsze i bardziej odporne na infekcje. W dorosłym życiu mają lepsze wyniki w pracy i lepszą samoocenę. Sport jest nie tylko dla osób młodych i zdrowych, ale również z wadami wrodzonymi, schorzeniami układu nerwowego, oddechowo-krążeniowego. Zaobserwowano, że u znacznej liczby dzieci z przepukliną oponowo-rdzeniową (spina bifida) i zwłóknieniem torbielowatym  czy z astmą oskrzelową możliwe było uprawianie sportu z pozytywnymi efektami zdrowotnymi.  Istotna rola sportu przejawia się również w schorzeniach psychiatrycznych, gdzie dzieci i młodzież uprawiające sport miały lepszą samoocenę, lepiej rozwijały się fizycznie, mentalnie i społecznie, miały większą masę mięśniową i wypracowywały korzystniejsze cechy do wykonywania przyszłej pracy. Przy zachowaniu odpowiednich zasad bezpieczeństwa i kontroli poziomu glikemii, sport mogą uprawiać również dzieci z cukrzycą.

Czym są przeciążenia sportowe?

Zespoły przeciążeniowe to przewlekłe urazy powstające pod wpływem powtarzającego się obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego bez odpowiedniego odpoczynku.  Zbyt intensywne treningi, twarde podłoże treningowe, zmniejszona elastyczność i siła mięśni, a także nieprawidłowe ułożenie kończyn względem osi (np. nadmierna pronacja stóp), skutkują urazami.

W wieku pomiędzy 5 a 14 rokiem życia najbardziej urazowe sporty to: piłka nożna, koszykówka, gimnastyka, piłka ręczna i siatkowa. Urazy bardzo często pojawiają się w sportach kontaktowych. Kontuzje, skręcenia i zwykłe, typowe złamania w obrębie kończyn górnych są najczęstszymi urazami młodych sportowców. Nastolatkowie mają proporcjonalnie więcej urazów kończyn dolnych. Najczęstsze kontuzje, zespoły zmęczeniowe, skręcenia i złamania dotyczą przede wszystkim stawów skokowych, stawów kolanowych: wewnętrzne uszkodzenia i zgniecenia łąkotek, naciągnięcia, naderwania lub pełne zerwania więzadeł krzyżowych lub pobocznych, wgniecenia chrząstki stawowej, złamania rzepek, stłuczenia, naderwania lub naciągnięcia mięśnia czworogłowego uda lub goleni: uszkodzenia mięśnia trójgłowego łydki lub ścięgna Achillesa.

Plastry do kinesiotapingu – przykładowa aplikacja

Warto zachęcić dziecko do próbowania różnych dyscyplin, gier i aktywności sportowych. Zmniejsza to ryzyko urazów przeciążeniowych nawet dwukrotnie w porównaniu do młodych zawodników uprawiających tylko jedną dyscyplinę. Maksymalna liczba godzin specjalistycznych treningów nie powinna przekraczać liczby lat dziecka.

Poważniejsze urazy wiążą się również z ignorowaniem tych drobniejszych, postrzeganie wizyty u lekarza jako przejawu rozczulania się nad sobą, start w zawodach pomimo bólu pod presją trenera, rodziców lub kolegów, lub nieprzyznawanie się do najmniejszych słabości.

Przeciążenia psychiczne

Fizyczne urazy, związane z dysfunkcjami narządów lub przeciążeniem na treningach, mają również głębokie źródło w psychice młodego człowieka. Wpływ na to, jak dzieci są odporne na urazy fizyczne ma ogólna kondycja psychofizyczna – odporność na stres, umiejętność oceny swoich możliwości ale również osobowość czy już przebyte traumy życiowe. Proces rehabilitacji nie jest łatwy, radzenie sobie z bólem, słabościami, niemożnością powrotu do codziennych czynności sprawia wiele trudności, ale radzenie sobie z takimi przeciwnościami jest po prostu wpisane w życie młodego, aktywnie uprawiającego sport, człowieka.

Przeciążenia i złamania zmęczeniowe

Brzmi strasznie, ale to częsta dolegliwość osób, które nadmiernie trenują.  „Zespół zużycia” rozróżnia szereg nieprawidłowości w obrębie układu mięśniowo-szkieletowego, charakteryzujących się uszkodzeniem tkanki łącznej w odpowiedzi na konsekwentnie powtarzalne, maksymalne przeciążenia. W czasie normalnego funkcjonowania, ilość takich urazów jest nieznaczna. W przypadku powtarzalności przeciążeń tkanka mięśniowa ulega przerostowi. Jeśli pojawia się przemęczenie tkanek, to następuje także ich naturalna odpowiedź pod postacią procesu zapalnego, powodującego pojawienie się pierwszych symptomów bólowych.

Złamania zmęczeniowe charakteryzują się częściowym uszkodzeniem kości w następstwie powtarzalnych, o niedużej sile, przeciążeń. Zwykle kość modeluje się w odpowiedzi na drobne urazy. Ten rodzaj złamań pojawia się dość często również u młodych sportowców, a nawet dzieci.

Złamania zmęczeniowe w obrębie kolana dotyczą głównie dalszej nasady kości udowej, bliższej nasady kości piszczelowej oraz rzepki. Pomimo iż to kończyny dolne są głównie narażone na różnorodne przeciążenia, to notuje się również przypadki złamań zmęczeniowych w obrębie śródręcza, kości promieniowej, łokciowej, ramiennej oraz stawu łokciowego.

Przeciążenia i jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej

Istnieje schorzenie, opisane przez dr Osgooda-Schlattera, które występuje głównie u chłopców między 10 a 15 rokiem życia., a jest nim martwica guzowatości kości piszczelowej. Charakterystycznym objawem tej choroby jest stan, w którym podczas wyprostu nogi w stawie kolanowym odczuwany jest silny ból w okolicy guzowatości kości piszczelowej. Bierny ruch nie wiąże się zazwyczaj z dolegliwościami bólowymi. Podłoże tej choroby związane jest głównie z przeciążeniami, brakiem ćwiczeń rozciągających i regeneracji. Leczenie choroby polega przede wszystkim na oszczędzaniu kończyny i ograniczeniu jej ruchomości w stawie kolanowym Ból samoistnie ustępuje, gdy kości przestają rosnąć, zanim jednak to nastąpi, warto go łagodzić stosując preparaty farmakologiczne lub okłady z lodu. W okresie zaostrzeń należy unikać podrażnień tej okolicy, forsownych wysiłków, ograniczyć pełne zginanie kolana. Proces chorobowy trwa od kilku miesięcy do 2 lat, przebieg jest zazwyczaj łagodny z okresowymi zaostrzeniami. Ból samoistnie ustępuje, gdy kości przestają rosnąć. W okresie zaostrzeń należy unikać podrażnień tej okolicy, forsownych wysiłków, ograniczyć pełne zginanie kolana. W leczeniu stosuje się techniki MET, rozluźnianie mięśniowo-powięziowe, position releases i kinesiology taping.

Sport powinien odgrywać ważną rolę w życiu dzieci, niemniej trzeba zachować w nim umiar i podążać za rozwojem młodego organizmu.

Zajrzyjcie tutaj:

http://www.czytelniamedyczna.pl/522,zagrozenia-zdrowotne-u-mlodziezy-uprawiajacej-sport.html

https://www.magazyntrenera.pl/magazyn/mt/74_5b8abd68981b66b960aaf87e81ef49b3/index.html#37