O osteopatii serca

Każdy młody rodzic czeka na magiczne zdanie podczas badania USG – „serce już bije”. 22 dnia od zapłodnienia, kiedy zarodek ma 3 mm, jego serce już zaczyna bić, a rozwój tej niezwykłej pompy w ciele kończy się około 50 dnia od zapłodnienia wraz z wykształceniem się przegród między przedsionkami i komorami. Początkowo jest płaską strukturą, z której staje się pojedynczą cewą sercową o rozwidlonych końcach.

Jak wygląda drugie po mózgu centrum dowodzenia i jak z nim pracować wisceralnie? Dlaczego znajomość przepływu płynów ustrojowych jest tak ważna?

Serce pod lupą

Serce to nic innego jak pompa wprawiająca w ruch krew w naczyniach krwionośnych, a tym samym służąca zaopatrzeniu w krew wszystkich struktur i narządów organizmu. Jest autonomiczne, bije rytmicznie, niezależnie i automatycznie. Serce ma kształt stożkowaty i jest nieco większe niż zaciśnięta pięść danej osoby. Autonomiczny układ nerwowy wywiera modulujący wpływ na układ pobudzający serca i jego przewodzenie pod kątem bodźców, a tym samym na częstotliwość pracy serca, czas przewodzenia i siłę skurczu. Unerwienie współczulne na wysokość Th1-Th4 przebiega przez pień współczulny, nerw sercowy szyjny górny, środkowy i dolny, a także przez gałęzie sercowe piersiowe. Unerwienie przywspółczulne to jądro grzbietowe nerwu błędnego, a przebiega przez rdzeń przedłużony, poprzez gałęzie sercowe szyjne górne i piersiowe. Układ współczulny działa na zwiększenie częstotliwości pracy serca, skrócenie czasu przewodzenia z przedsionków do komór i na zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego, układ przywspółczulny zaś – ujemnie na powyższe czynności.  Za unerwienie czuciowe osierdzia odpowiada gałąź osierdziowa nerwu przeponowego – ze splotu szyjnego, głównie C4.

Sprawa przepony

Nieprawidłowa praca serca lub zaburzenia związane z jego budową oddziaływują na większość narządów jamy brzusznej i klatki piersiowej. Dysfunkcje parietalne są związane oddziaływaniem na nerw błędny, odcinek piersiowy kręgosłupa, żebra i stawy żebrowo-kręgowe, stawy chrzęstne mostka i żeber, przedni układ powięziowy, z postawą kifotyczną i skoliozą, uszkodzeniami lub stłuczeniami mostka ale również poprzez współdziałanie z układem oddechowym – z przeponą. Przyczyną dysfunkcji pracy serca mogą być dysfunkcje przepony w wyniku stanów zapalnych lub chorób opłucnej, a także struktur przechodzących przez przeponę, w wyniku zaburzeń przy miejscach przyczepów jej mięśni, zaburzenia pracy mięśnia lędźwiowego i czworobocznego lędźwi, podwyższone ciśnienie w jamie brzusznej, kiedy przepona zostaje wypchnięta ku górze. Na skutek dysfunkcji przepony obniża się ciśnienie w jamie brzusznej – przepona traci oparcie na trzewiach, co powoduje jej niskie ustawienie i w konsekwencji jej zwłóknienie.

Dysfunkcje wisceralne

Wszystkie narządy w sąsiedztwie przepony mogą ograniczać ruchomość osierdzia  przez powierzchnię ślizgu, połączenia więzadłowe i powięziowe. Nieprawidłowa praca serca może mieć wpływ na płuca, pomiędzy którymi jest ono zakotwiczone, a także na podrażnienia i inne patologie tchawicy. Dysfunkcje serca to zaburzenia nerwu błędnego, układu współczulnego w obszarze szyjnym i zaburzenia rytmu serca, a ze strony układu krążenia mogą pojawić się problemy w zakresie krążenia dużego i małego, zaburzenia limfatyczne, zastój chłonki. Na serce ma wpływ uzależnienie od nikotyny, otyłość, zaburzenia rytmu, np. tachykardia lub migotanie przedsionków.

Diagnostyka różnicowa

Przy dysfunkcjach związanych z budową i pracą serca, w diagnostyce różnicowej należy zwrócić uwagę na nadciśnienie, zapalenie wsierdzia, osierdzia i mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca, choroby zastawek serca, kardiomiopatie. Na serce mogą mieć wpływ choroby zapalne, takie jak toczeń rumieniowaty, twardzina układowa czy reumatoidalne zapalenie stawów.

O diagnostyce dysfunkcji serca

Utrata zdrowia związana z sercem ma wiele objawów. Pojawiają się bóle promieniujące w kierunku lewego barku, odcinka szyjnego i piersiowego, niepokój i poczucie lęku. Pacjent szybko się męczy – nawet przy wchodzeniu po schodach, ma duszności, zawroty głowy, pojawiają się obrzęki nóg i wzrost masy ciała, jako objaw niewydolności serca. Zwiększa się napięcie przepony i mięśnia prostownika grzbietu w obszarze piersiowym. Pojawiają się bolesne punkty –  z przodu, od II do VI przestrzeni międzyżebrowej blisko mostka, a z tyłu na wysokości wyrostków kolczystych Th3 i Th4, a także wyrostek poprzeczny L1 po lewej stronie.

O terapii dysfunkcji

Serce, pomimo iż umiejscowione w chroniącej je klatce piersiowej, jest bardzo delikatną strukturą. Podczas terapii nie wolno stosować ucisku, a dotyk musi być naprawdę delikatny. Ucisk to nie tylko kompresja ze strony powięzi i struktur kostnych, ale również opór ze strony pacjenta. Subtelną techniką do stosowania w pracy z sercem jest technika ósemkowa, czyli podążanie za ruchem odbywającym się na kształt znaku nieskończoności (ósemki). Zwraca się tutaj uwagę na ruch unoszenia i obniżania klatki piersiowej zgodnie z ruchami przepony i ruch odbywający się dokoła osi nachylonej od przodu ku dołowi i lewej strony serca, który jest wypadkową zarówno odruchów skurczu i rozkurczu, jak i wszystkich sił, które na nie oddziaływują. Ruch ten jest opisywany jako odbywający się po konturze ósemki – o dwóch równych pętlach i odbywa się bez przerwy. Środkiem obydwu pętli jest ruch spoczynkowy, który anatomicznie odpowiada prawemu trójkątowi włóknistemu, a następnie podąża się za ruchami wewnętrznymi serca, pracując właśnie w kształcie ósemki. Najważniejsze w tej technice jest znalezienie punktu spoczynkowego, podążanie za pętlą ósemki i domknięcie jej, bez powiększania tej pętli i bez wzmacniania jej. Ta technika chociaż bardzo subtelna, może wywoływać u pacjenta silne reakcje emocjonalne, ważne jest więc, aby być na to przygotowanym.

O osteopatii serca i naczyń krwionośnych

Terapia osteopatyczna powinna przede wszystkim wspomagać funkcję serca, a także wymianę krwi obwodowej na poziomie miejscowym i w stosunku do objętości krwi krążącej. Aby zachować stałość i właściwą objętość służącą homeostazie organizmu, płyny ustrojowe, takie jak krew, chłonka, płyn mózgowo-rdzeniowy czy zewnątrzkomórkowy muszą być nieustannie wymieniane. Płyny ustrojowe wspomagają biomechanikę ciała, stanowią nie tylko środek, za pomocą którego transportowane są hormony, neuroprzekaźniki, elektrolity, ale tworzą także absolutnie niezbędną masę umożliwiającą rozchodzenie się po organizmie różnego rodzaju sil. Płyny ustrojowe nawadniają i zapobiegają chorobom, ale również magazynują energię, tak więc naczynia muszą mieć zagwarantowaną niezaburzoną, wzajemną wymianę. Jeśli jej nie ma, utrata mobilności i ruchomości oznacza utratę homeostazy organizmu na poziomie metabolicznym. Tutaj należy zadać sobie pytanie, czy mamy do czynienia z dysfunkcją, bo jeśli ona nie występuje nie powinno się zauważyć gromadzenia płynów ustrojowych ani spowolnienia wymiany płynów w postaci obrzęków czy pogrubiałych tkanek. Istotna jest również diagnostyka dysfunkcji, czy występuje ona obwodowo czy ośrodkowo – czyli w sercu czy w śródpiersiu. Istotne jest również przyjrzenie się, czy mamy do czynienia z jednym zaburzeniem w obrębie wymiany tętniczo-żylno-limfatycznej czy w obrębie samej tętnicy, żyły lub płynu mózgowo-rdzeniowego. Aby właściwie dobrać technikę służącą usunięciu konkretnego zaburzenia, niezbędne jest zrozumienie i poznanie głębokości i rozległości łańcuchów patologicznych – lezji – w ciele człowieka, a także szczegółowego mechanizmu działania żył i tętnic. Pomoże to zrozumieć, jak ciało próbuje dostosować swoje struktury do zmienionych warunków otoczenia.

Z ręką na sercu – jak u Ciebie z pracą z układem naczyniowym?

Korzystałam z książki: T.Liem, T.K.Dobler „Przewodnik po osteopatii wisceralnej„, wyd. MedPharma, Wrocław 2017 r.