Sensytyzacja ośrodkowa – czy można wyleczyć ból przewlekły?

Jedną z najczęstszych dolegliwości, z którymi pacjenci zgłaszają się do specjalistów rehabilitacji jest ból. Obserwując pacjentów na co dzień można wysnuć wniosek, że większość z nich woli odczekać pewien czas przed zgłoszeniem się na zabiegi. Liczą na to, że ból się „rozchodzi” i sam przeminie. Niestety, jeśli dolegliwości nie są spowodowane wyraźnym urazem – niemal zawsze nasilają się z biegiem czasu, aż w końcu każdy kto cierpi, musi szukać pomocy. Z bólem jest jak z zepsutym zębem, im dłużej zwlekamy z leczeniem, tym dłużej ono będzie trwało, będzie okupione większą pracą i… kosztami. Analizując fizjologię układu nerwowego – na skutek przewlekłego bólu może ucierpieć nie tylko portfel pacjenta, ale także jego psychika i osoby z otoczenia. Czym jest sensytyzacja ośrodkowa i jakie skutki może pociągać za sobą?

Przewlekły ból to nie koniec problemów

Sensytyzacja ośrodkowa to stan, w którym w układzie nerwowym, na skutek przewlekłych dolegliwości bólowych dochodzi do szeregu zmian. Nieustanne uczucie bólu sprawia, że układ nerwowy znajduje się w ciągłym pobudzeniu. Skutkuje to obniżeniem progu odczuwania bólu i może trwać nawet jeśli pierwotna przyczyna dolegliwości została już zaleczona.

Zjawisko sensytyzacji ośrodkowej możemy określić dwoma podstawowymi pojęciami. Oba określają podwyższoną wrażliwość na bodźce bólowe. To:

• Hiperalgezja – objawiająca się zwiększonym odczuwaniem bólu przy bodźcach, które normalnie powodowałyby go, jednak w znacznie mniejszej intensywności (np. niewyobrażalny ból przy lekkim stłuczeniu).
• Allodynia – odczuwanie bólu na skutek bodźców, które w normalnej sytuacji są bezbolesne (np. delikatny dotyk).

Pacjenci cierpiący z powodu bólu przewlekłego, bardzo często przez swoich najbliższych i – o zgrozo – środowisko medyczne, są postrzegani jako hipochondrycy, zarzuca się im przewrażliwienie i nieuzasadniony niepokój. Może to być stan bardzo bolesny dla pacjenta nie tylko na poziomie fizycznym, ale także mentalnym. Kiedy czuje się niezrozumiany i sam zaczyna myśleć, że to z nim może być “coś nie tak”.

Niestety, w środowisku naukowym bardzo rzadko wspomina się i analizuje szersze skutki bólu przewlekłego i obciążenie psychiki pacjenta. Najczęściej w takich przypadkach, osoby i tak już cierpiące z powodu silnych dolegliwości bólowych są pozostawieni w sidłach farmakoterapii, która oferuje jedno rozwiązanie – stosowanie coraz większych dawek leków. Nierzadko w praktyce można spotkać osoby przyjmujące w dużych dawkach fentanyl lub morfinę, które twierdzą że to wcale nie pomaga. I właściwie… mają rację.

Dlaczego powstaje sensytyzacja ośrodkowa?

Źródła naukowe wspominają o czynnikach mogących predysponować pacjenta do powstawania tego typu zjawiska. Obejmują one zarówno faktory obecne przed rozpoczęciem dolegliwości bólowych (jak np. przewlekły stres) oraz następujące po wystąpieniu bólu (brak snu, strach przed tym, że ból się nigdy nie skończy). Mówi się również o przestymulowaniu rogów grzbietowych rdzenia kręgowego. Na skutek długiego odbierania bodźców bólowych stają się bardziej wrażliwe na informacje. Można zatem wnioskować, że zjawisko to jest mieszanką zmian na podłożu biochemicznym, strukturalnym oraz mentalnym. Daje to pole do działania dla specjalistów fizjoterapii, jak i psychologii.

Co ciekawe – sensytyzacja ośrodkowa może objawiać się zwiększoną wrażliwością również na inne bodźce (np. światło czy dźwięk), co może być cenną wskazówką dla specjalisty zbierającego wywiad.

Czy da się wyjść z nadwrażliwości na ból?

Praca z pacjentem cierpiącym z powodu bólu przewlekłego może być dużym wyzwaniem dla specjalisty. Paradoksalnie osoba, która zmaga się ze swoimi dolegliwościami od wielu lat, może być psychicznie przywiązana do cierpienia. Nie będzie w stanie zbyt szybko zrozumieć, że z takiego stanu da się wyjść.

Fizjoterapeuta będzie miał za zadanie usunąć wszelkie strukturalne blokady, które mogą prowokować powstawanie dolegliwości bólowych. Terapia może obejmować ćwiczenia ruchowe usprawniające pacjenta, terapię manualną poprawiającą elastyczność tkanek oraz terapię cranio – sacralną działającej pozytywnie na poprawę kondycji układu nerwowego.

Zadaniem psychologa będzie natomiast praca z pacjentem w ten sposób, aby zrozumiał swoje dolegliwości, proces ich powstawania i sposób, w jaki może się z nimi pożegnać. W sensytyzacji ośrodkowej niedoceniana jest również dieta.  Ma olbrzymi potencjał w zmniejszaniu przewlekłego stanu zapalnego.