O kręgosłupie osteopatycznie

Kręgosłup to struktura, która rozwinęła się ze struny grzbietowej zarodka. Dźwiga wiele i dowodzi wszystkim. Jak z nim pracować i badać jego stan?

Na początku był somit

Kręgosłup rozwija się z pochodzących z somitów sklerotomów, przy bardzo ważnym działaniu indukcyjnym struktur sąsiadujących (struny grzbietowej, cewy nerwowej i ektodermy okrywającej). W końcu okresu zarodkowego struna grzbietowa zagęszcza się na poziomie krążków, tworząc w części środkowej masę, zwaną jądrem galaretowatym, a ostatecznie jądrem miażdżystym.

W okresie płodowym komórki struny grzbietowej wchodzą w skład jądra galaretowatego, a także wnikają do elementów chrzęstnych obwodowej części krążka – pierścienia włóknistego, który ostatecznie przekształci się w chrząstkę włóknistą. W okresie zarodkowym komórki grzebieni nerwowych grupują się między cewą nerwową a somitami i tworzą zawiązki przyszłych zwojów nerwowych. Somity pojawiają się najpierw w przyszłym obszarze potylicznym zarodka. Krótko po tym rozwijają się w kierunku czaszkowo-ogonowym i dają początek większości struktur szkieletu osiowego, mięśniom i przylegającej do nich skórze właściwej. Pierwsza para somitów pojawia się pod koniec trzeciego tygodnia w niewielkiej odległości doogonowo od czaszkowego końca struny grzbietowej, a kolejne pary tworzą się w sekwencji czaszkowo-ogonowej.

Jednemu somitowi (sklerotomowi) odpowiada jeden przyszły zwój nerwowy (z wyjątkiem okolicy potylicznej). Sklerotomy z jednej pary prawego i lewego somitu dają początek ogonowej i głowowej połowie dwóch sąsiednich kręgów oraz części krążka międzykręgowego. Do wytworzenia jednego kompletnego trzonu kręgu niezbędne są dwie pary sklerotomów i jedna para potrzebna do wykształcenia łuku nerwowego. Stadium chrzęstne rozpoczyna się już w 6 tygodniu życia zarodkowego, a proces kostnienia, który również rozpoczyna się w okresie zarodkowym – kończy w okresie postnatalnym, po osiągnięciu dojrzałości. Połączenie łuków następuje w 1 roku życia. Do połączenia wtórnych ośrodków kostnienia z kręgiem dochodzi po 20 roku życia. Kręgi mogą się różnić budową oraz liczbą. Dwa kręgi zlokalizowane na tym samym poziomie w dwóch kręgosłupach bywają inne. Z reguły kręgosłup ma 24 kręgi przedkrzyżowe (szyjne, piersiowe, lędźwiowe), ale może ich być 23 lub 25. Liczba kręgów szyjnych jest stała.

Kiedy się krzywi

Do struktur powstałych ze struny grzbietowej wliczamy czaszkę, kręgosłup, mięśnie przykręgosłupowe, żebra i mostek, a więc jeśli pojawią się wzorce naprężenia bocznego na połączeniu klinowo – podstawnym w czaszce, to skutkuje to skoliozą. Aby ją skorygować, trzeba zająć się wzorcami naprężenia bocznego, by umożliwić terapię kręgosłupa, klatki piersiowej oraz mostka. Najrzadziej spotykaną przyczyną skoliozy wrodzonej jest kręg połowiczy, mimo, że często jest on uważany za przyczynę tego problemu. Kręg połowiczy powstaje na skutek braku pojawienia się jednego z punktów chrzęstnienia i wynikającego z tego zaburzenia w tworzeniu się trzonów tego kręgu. Ten wadliwy krąg jest nierzadko uważany za przyczynę skoliozy, niemniej nie tylko on stanowi o tej nieprawidłowości posturalnej.

Ponieważ proces kostnienia typowych kręgów rozpoczyna się w okresie embrionalnym i zazwyczaj kończy w wieku 25 lat, istnieje bardzo duży wachlarz możliwości leczenia nieprawidłowych skrzywień kręgosłupa i deformacji głowy. Istotna tu jest znajomość anatomii i procesu rozwoju kręgosłupa. Staw szczytowo-potyliczny składa się z dwóch kłykci na kości potylicznej, które ślizgają się po dwóch wklęsłościach kręgu szczytowego, pozwalając na ruchy potakiwania głową. Krąg szczytowy obraca się wokół swojej osi, umożliwiając ruchy obrotowe głowy. W pozostałych częściach kręgosłupa stawy fasetowe nakładają się na siebie jak dachówki na dachu. Te trzy różne typy anatomiczne stawów reagują na te same siły podczas terapii – czyli dobrzuszne i doczaszkowe, wzdłuż funkcjonalnych płaszczyzn sklerotomów. Stopnie kątów stosowanych w trakcie terapii są ściśle narzucane przez obszar kręgosłupa, który jest jej poddawany.

Diagnostyka dysfunkcji kręgowych

Podczas diagnostyki skrzywień kręgosłupa, należy zwracać uwagę na wypukłości po każdej ze stron, wskazujące, że oba stawy fasetowe znajdują się w zgięciu lub przodozgięciu (dysfunkcja zgięciowa), a także na wgłębienia po każdej ze stron, co wskazuje na wyprost lub tyłozgięcie (dysfunkcja wyprostna). Staw fasetowy może również znajdować się po jednej stronie w zgięciu, a po drugiej w wyproście, co wskazuje na dysfunkcję zgięcia bocznego i rotację. Napięcie, skurcz mięśnia oraz brak ruchomości, ale bez wypukłości lub wgłębienia wskazują na pionową kompresję fasetowego kręgu.

Smagnięcie biczem

Główną siłą w wypadkach drogowych, w których następuje uderzenie od tyłu, jest kierunek pionowy. W momencie gdy kifoza piersiowa i lordoza lędźwiowa zostają nagle spłaszczone na skutek uderzenia o fotel samochodowy, kręgosłup ulega wydłużeniu, przemieszczając krąg szczytowy w górę w kierunku potylicy i kość krzyżową w dół, ku miednicy. Następnie głowa odchyla się do tyłu, naprężając powięź przednią i mięśnie, dlatego tez odczuwalny jest ból szyi oraz dolnych partii pleców. Terapia polega na podaniu pionowych wektorów poprzez spychanie w dół przez szczyt głowy, wzdłuż linii urazu oraz praca z usunięciem naprężenia w połączeniu klinowo – podstawnym czaszki. Istotna jest również praca z całym kręgosłupem włączając kość krzyżową, a także powięzi wątroby, gdyż na skutek uderzenia mogła zostać poruszona ze swojego prawidłowego położenia.

Wiedzy na temat powstania skoliozy i dysfunkcji kręgosłupa nigdy dość. Lubię wiedzieć, co z czego wynika i na co zwrócić uwagę podczas terapii, zwłaszcza jeśli ma się do czynienia z tak powszechnych schorzeniem, jakim jest skolioza.

Żródła:

C.A.Speece „Napięcia więzadłowo –stawowe. Osteopatyczne techniki manipulacyjne”, wyd. Galaktyka, Łódź 2017 r.

H.Bartel, „Embriologia„, wyd. PZWL, Warszawa 2018 r.