Czy zamrożony bark można odmrozić?

Intensywny ból w barku i niemożność poruszania ramieniem, to właśnie objawy schorzenia zwanego „zamrożonym barkiem”. Jak sobie z nim radzić i jak spojrzeć na nie holistycznie?

Zamrożony bark – jak to się dzieje?

Schorzenie to odkryto w 1934 r. jako „unieruchomienie barku wskutek stanu zapalnego torebki stawowej”. Termin ten odnosi się do schorzeń, w których głównym objawem jest czynne i bierne ograniczenie zakresu ruchu. Jeśli schorzenie pojawia się bez żadnych przyczyn, to klasyfikuje się jako pierwotny zamrożony bark. Jeśli przyczyna zostanie wykryta, to wtedy mówi się o wtórnej postaci „zamrożonego barku”. W pierwotnej postaci tego schorzenia najważniejsza jest prawidłowa diagnostyka, aby wykluczyć wszelkie inne patologie.

Etiologia pierwotnej postaci zamrożonego barku pozostaje nieznana. Niemniej choroba ta częściej pojawia się w przypadku cukrzycy, gdzie ryzyko tego schorzenia szacuje się na 10-19% populacji chorych na cukrzycę. Przebieg zamrożonego barku w przypadku cukrzycy jest wydłużony. Czasami nie dochodzi do całkowitego cofnięcia się schorzenia i do odzyskania pełnego zakresu nieruchomości. Istnieją również powiązania tego schorzenia z przykurczem Dupuytrena w ręce, gdyż u pacjentów z tą chorobą wystąpienie zamrożonego barku jest znacznie wyższe.

Zamrożony bark często pojawia się po unieruchomieniu, przebytym urazie lub po przebytych operacjach, ale również może towarzyszyć zapaleniu stawu barkowego, zapaleniu ścięgna wywołującego wapnienie czy też urazom stożka rotatorów. Schorzenie to pojawia się również na skutek mikrouszkodzeń, zwapnienia w ścięgnie mięśnia nadgrzebieniowego, zaburzeń metabolicznych a także na skutek wykonywanej pracy – przeciążania rąk trzymanych w górze, szarpnięcia czy pociągnięcia powodujących mikrourazy.

Mam to czy nie? Czyli objawy zamrożonego barku

Typowym objawem zamrożonego barku jest ograniczenie ruchomości czynnej i biernej w stawie panewkowo-ramiennym. Ruch jest ograniczony we wszystkich kierunkach – występują problemy z rotacją wewnętrzną, zewnętrzną i z odwodzeniem. W I fazie „zamrażania” głównym objawem jest ból, który pojawia się nagle, nie na skutek urazu i nie ma charakteru postępującego, ale jest obecny również podczas spoczynku i nasila w nocy.

Pojawia się stan zapalny torebki stawowej, któremu towarzyszy ograniczenie ruchomości. Odczuwana w stawie panewkowo-ramiennym sztywność jest początkowo kompensowana przez ruch w połączeniu łopatkowo-piersiowym, po czym z czasem ta kompensacja jest widoczna w postaci odwodzenia przy próbie uniesienia barku. Objawami zamrożenia barku jest trudność z wykonywaniem małych ruchów, takich jak kładzenie rąk z tyłu za plecami, a obolałe ramię jest utrzymywane zazwyczaj w przywiedzeniu. Warstwa tkanki miękkiej otaczającej staw jest często bolesna, co może prowadzić do pojawienia się problemów ze ścięgnem mięśnia nadgrzebieniowego i z mięśniem podłopatkowym.

O ważności łopatki

W schorzeniu tym zmianie ulega sposób poruszania się łopatki, która w normalnym zakresie pozwala na zwiększenie zakresu ruchu ręką. Podczas próby uniesienia rąk w górę, kość ramienna pociąga łopatkę. Jeżeli jednak pod wpływem otaczających ją, napiętych mięśni nie porusza się w pełnym zakresie, zostają ograniczone ruchy całego ramienia. Ruch ręki to nie tylko staw barkowy, ale również praca otaczających go mięśni, których praca jest zakłócona.

Ciekawe jest to, że w przypadku zamrożonego barku, czyli urazu, który nie jest mechaniczny, warto zbadać dokładnie obszar przejścia między jamą brzuszną a klatką piersiową. Istnieje współzależność pomiędzy restrykcjami stawów żebrowych i kręgosłupowych, a ograniczeniem ruchomości wątroby. Napięcie z obszaru warstwy otaczającej wątrobę jest przenoszone przez układ powięziowy do prawego barku. Możliwe jest, że skoro zachodzi przeniesienie napięcia powięziowego w oparciu o współzależności między restrykcjami pojedynczych stawów żebrowo-kręgosłupowych a wątrobą, to możliwe staje się także podrażnienie splotu szyjnego i ramiennego. Podobny związek istnieje w obszarze lewego barku, w tym przypadku zapalenie okołostawowe można przypisać dysfunkcji żołądka.

Zamrożony bark – diagnostyka i leczenie

Aby ocenić stan barku najlepiej wykonać zdjęcie rentgenowskie w trzech projekcjach (od góry, AP, pachowa), które zazwyczaj jest wystarczające do oceny części kostnych stawu barkowego. Kiedy obraz RTG budzi wątpliwości, należy wykonać badanie RMI barku, które może wykazać przyczyny pojawianie się wtórnej postaci zamrożonego barku.

Zamrożony bark jest chorobą, która sama ustępuje, niemniej pierwotną postać tego schorzenia leczy się zachowawczo. Ostry stan zapalny wraz z zapaleniem błony maziowej prowadzi do powstania bólu, który pojawia się we wszystkich ustawieniach barku, włączając w to przywiedzenie w spoczynku. W ostrym stanie można stosować leki przeciwzapalnych i przeciwbólowych do stawu, a po jego ustąpieniu można przystąpić do włączenia fizjoterapii.

Ponieważ ograniczony jest ruch całego barku, istotne jest przywrócenie prawidłowego ślizgu łopatki. Można to osiągnąć poprzez rozluźnianie tkanek wokół stawu ramiennego i łopatki, jak również za pomocą ćwiczeń. Należy również zwrócić uwagę na sklejoną powięź, która ogranicza ruchomość barku i zdecydowanie ją rozluźniać. Podczas pracy z powięzią, pacjent powinien utrzymywać barki zupełnie rozluźnione, a terapeuta tak prowadzić ruch barku, aby nie powodować dodatkowego napięcia mięśniowego. Ponieważ staw ramienny ma duży zakres ruchu, powinno unikać się mechanicznego pociągania powięzi. Celem jest dostarczenie impulsu dla kluczowej wiązki powięzi przy jednoczesnej obserwacji jego oddziaływania na więzadła w pobliżu stawu.

Jeśli chodzi o ćwiczenia, to muszą one przywracać prawidłowy rytm łopatkowo-ramienny przy pomocy delikatnych ruchów całym ciałem przy ustabilizowanej dłoni. Takie ćwiczenia przywracają prawidłowy wzorzec ruchu.

O precyzji i pracy z powięzią

W leczeniu stawu barkowego przywrócenie jego ruchomości wymaga precyzji. Nieprecyzyjne oddziaływanie na powięź stawu może przyczynić się do natychmiastowej zmiany napięcia, ale również spowodować destabilizację stawu.

Ponad precyzyjną i szczegółową pracę z nim, należy brać pod uwagę całościowy kontekst struktury ciała, w który wkomponowany jest staw – sposób w jaki klatka piersiowa jako całość spoczywa na kolumnie narządów jamy brzusznej, położenie osi stawów biodrowych i obręczy barkowej względem siebie, a także preferowane wzorce ruchowe rąk i dłoni, odzwierciedlające się w sieci powięzi. W niektórych sytuacjach problem w obszarze barków jest niczym więcej jak reakcją na słabość strukturalną obszaru przejściowego pomiędzy jamą brzuszną a jamą klatki piersiowej. Ponieważ obręcz barkowa jest położona między względnie nieruchomą klatką piersiową a mobilną szyją, musi być w stanie zaadoptować się do dynamicznych sił rotacyjnych, działających od strony głowy, ale również sił działających od dołu. Dodatkowe badanie i leczenie obszarów przejściowych między jamą brzuszną a jamą klatki piersiowej nie jest wystarczające. Należy zwrócić uwagę na sposób, w jaki krzywizna kości krzyżowej łączy się z odcinkiem lędźwiowym kręgosłupa, jak górna część odcinka lędźwiowego łączy się z odcinkiem piersiowym i jak najwyższa część grzbietu przechodzi w szyję.

Zamrożony bark jest bolesnym schorzeniem, które wymaga stosownej diagnostyki i odpowiedniej, precyzyjnej pracy z tkankami. Leczenie to nie tylko farmakologia, ale przede wszystkim znalezienie jego przyczyny.

Źródła:

1. P. Schwind „Techniki powięziowe i membranowe”, wyd. Versus Medicus , 2016 r.
2. Schleip, T.W. Findley „Powięź – badanie, profilaktyka i terapia dysfunkcji powięziowej”, wyd. Elsevier 2013 r.