Kręcz szyi u niemowlaka – czy terapia jest możliwa

W pracy fizjoterapeuty zdarzają się przypadki, które na pierwszy rzut oka wydają się bardzo trudne. Po głębszej analizie i przemyśleniu danego problemu można dojść do wniosku, że niektóre schorzenia są owiane wątpliwościami, traktowane z dystansem. Jedną z dolegliwości, która wzbudza emocje nawet wśród doświadczonych specjalistów jest kręcz szyi. To bardzo częsta dolegliwość występująca głównie u noworodków. Czy w gabinecie fizjoterapeutycznym jesteśmy w stanie pomóc dziecku i jego rodzicom rozwiązać ten problem?

Kręcz szyi – jak powstaje

Na początku rozważań na temat wrodzonego kręczu szyi należy podkreślić, że występuje on w dwóch formach: pochodzenia mięśniowego oraz pochodzenia kostnego. Mały pacjent, z wrodzonym kręczem szyi pochodzenia kostnego będzie na pierwszy rzut oka wyglądał podobnie jak pacjent z problemem o podłożu mięśniowym. Problemy dziecka mogą leżeć jednak dużo głębiej. Dzieci, u których występuje postać kostna kręczu szyi mogą cierpieć z powodu wrodzonych zmian anatomicznych tj. krąg klinowy, anomalie kompleksu szczytowo – potylicznego lub zmian neurologicznych (np. zespołu Arnolda-Chiariego). Przed podjęciem fizjoterapii, leczeniu powinny zostać poddane dolegliwości współistniejące.

Kręcz szyi pochodzenia mięśniowego

Mali pacjenci z kręczem szyi pochodzenia mięśniowego, rodzą się najczęściej nie prezentując żadnych problemów. Asymetria rozwija się w pierwszych tygodniach życia. Pojawia się wzmożone napięcie mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, który powoduje charakterystyczne przechylenie głowy w stronę napiętego mięśnia z rotacją w stronę przeciwną. Brzusiec mięśnia zaczyna mieć tendencję do bliznowacenia i zwłóknień, które mogą być wyczuwalne przez skórę.

Dlaczego kręcz szyi pojawia się u małych dzieci?

Przyczyna powstawania kręczu szyi nie jest precyzyjnie ustalona. Istnieje wiele teorii na temat powstawania tej dolegliwości. Niektóre źródła uznają nieprawidłowy rozwój naczyń krwionośnych za bezpośrednią przyczynę powstawania zmian. Inne upatrują pochodzenie schorzenia w ustawieniu dziecka w łonie matki – zwłaszcza dzieci w ułożeniu miednicowym są predysponowane do rozwoju kręczu szyi. Badania wykazały także zależność pomiędzy częstością występowania tej dolegliwości, a urazami porodowymi głowy i szyi, które mogłyby powodować krwiaki wewnątrz mięśni odcinka szyjnego i tym sposobem zaburzać krążenie krwi.

Kręcz szyi z perspektywy anatomii

Z podręcznika anatomii znamy przebieg i funkcję mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego. MOS składa się z dwóch głów, które łączą się ze sobą na przebiegu mięśnia i wspólnie tworzą gruby, zaokrąglony mięsień. Istotnym z punktu rozważania terapii kręczu szyi jest jego przyczep końcowy – do wyrostka sutkowego kości skroniowej oraz za pomocą niewielkiego rozcięgna – do kości potylicznej. W konsekwencji, wszelkie zaburzenia pracy kości potylicznej i skroniowej będą wpływać bezpośrednio na funkcję MOS. Warto również zauważyć fakt, że m. MOS znajduje się w bardzo bliskim sąsiedztwie otworu szyjnego – zawierającego m. in. nerw XI (n. dodatkowy) zaopatrujący MOS w włókna motoryczne.

Terapia kręczu szyi – czy w ogóle jest możliwa?

Z tych powodów jeden z ojców osteopatii – William Sutherland – twierdził, że “kręcz szyi jest neuropatią nerwu XI związaną z uwięźnięciem w obrębie otworu szyjnego”. Stąd, wielu specjalistów z zakresu osteopatii pediatrycznej, w przypadku kręczu szyi, skupia swoją pracę właśnie na normalizacji pracy podstawy czaszki i górnego odcinka kręgosłupa szyjnego. 

Przed rozpoczęciem terapii wymagana jest ocena zmian w obrębie mięśnia i ich zaawansowania. Wykonywane techniki powinny być bardzo delikatne, w pośredni sposób oddziałujące na struktury wrażliwego karku dziecka. Terapia w przypadku kręczu szyi w szczególności powinna obejmować poniższe punkty:

• Górny odcinek piersiowy i szyjny
• Obręcz barkową
• Podstawę czaszki (m. popotyliczne, terapię okolicy C0-1)
• Otwór szyjny
• Techniki czaszkowe obejmujące pracę z kością potyliczną, skroniową.

Terapia manualna dziecka z kręczem szyi otwiera możliwości gojenia i rozwiązania problemu posturalnego. Ważnym aspektem leczenia jest praca z dzieckiem w domu, gdzie przy pomocy zabawek lub pracy z rodzicem wprowadza się pozycje ułożeniowe i ćwiczenia mające wspomóc rozciągnięcie mięśni szyi oraz zbudowanie mobilności głowy i kręgosłupa szyjnego.

Kiedy rozpocząć terapię u dziecka?

Najlepsze i najszybsze efekty terapeutyczne można uzyskać wprowadzając terapię natychmiast po zauważeniu pierwszych objawów u dziecka. Niestety, kręcz szyi wraz z postępem zmian utrudnia i wydłuża leczenie przysparzając dodatkowego cierpienia zarówno dla dziecka, jak i jego rodziców.

Co może powodować kręcz szyi u niemowlaka?

Na koniec ciekawostka, w tym przypadku bardzo istotna: objawy kręczu szyi mogą być nasilane przez refluks żołądkowo – przełykowy! Maluch cierpiący z tego powodu odruchowo, szukając ulgi, ustawia głowę w pozycji odchylenia do tyłu i rotacji. W przypadku kręczu szyi o podłożu mięśniowym warto zadbać o stan układu trawiennego maluszka, aby nie nasilać objawów, które już są dla niego wystarczająco uciążliwe.