Kamerton w praktyce fizjoterapeuty – diagnostyka czucia wibracji
Wibrysy są to „wąsy”, które posiadają niektóre gatunki zwierząt. Dzięki odczuwaniu wibracji pomagają im w poruszaniu się, polowaniu, nawigacji i komunikacji. Najbardziej uwidocznione, charakterystyczne długie wibrysy posiadają koty. Dzięki nim są w stanie z kilkunastu kilometrów poczuć trzęsienie ziemi i doskonale poruszać się w ciemności. Kiedy swoich wąsów zostaną pozbawione, gubią się w przestrzeni, a ich ruchy stają się nieskoordynowane. Zupełnie jakby straciły czucie głębokie swojego ciała.
Jako ludzie niestety takich wąsów nie posiadamy i nawet przy najbardziej okazałym „trofeum męskości” żaden człowiek nie jest w stanie poczuć drgań zbliżającego się kataklizmu. Jednak nasze ciało posiada coś na kształt wibrysów. Są to proprioceptory, które odpowiadają za czucie własnego ciała w przestrzeni. Jedne z nich – ciałka Paciniego – są wrażliwe właśnie na wibracje. Bez prawidłowego czucia dotyku, drgań, rozciągania skóry, rodzaju powierzchni – ruch w prawidłowych wzorcach staje się niemożliwy. Na wibracje są wrażliwe także inne tkanki ludzkiego ciała. Jak wibracjami zbadać pacjenta i jakie informacje można wyciągnąć z takiego badania? Na to pytanie postaram się odpowiedzieć w tym artykule.
Ciekawe narzędzie diagnostyczne – kamerton terapeutyczny
Jako fizjoterapeuci, do postawienia diagnozy używamy sporej ilości narzędzi tj. ciśnieniomierz czy młotek neurologiczny. A przede wszystkim swojej głowy 🙂 Przydatny okazuje się być także kamerton – urządzenie pierwotnie służące do strojenia instrumentów. Przez uderzenie o cokolwiek i wprawienie w drgania produkuje wibracje oraz dźwięk. Jego użycie jest tanie, szybkie i okazuje się być sporą pomocą podczas przeprowadzania badania w gabinecie. Najbardziej popularnymi w diagnostyce medycznej kamertonami są te o częstotliwości wibracji 128 Hz – odnajdujące się w diagnostyce ortopedycznej oraz w neurologii.
Kamerton – dzięki niemu posłuchasz złamania
W badaniu ortopedycznym kamerton okazuje się być przydatnym narzędziem w diagnostyce złamań. Fizjoterapeuci pracujący w sporcie na pewno wiedzą, że czasem RTG trzeba „mieć w oczach” ze względu na potrzebę szybkiej diagnozy i podjęcia decyzji.
Badanie kości bazuje na zjawiskach przewodzenia dźwięku oraz czucia bólu przez mocno unerwioną okostną. W wykonaniu jest niezwykle proste.
Chcąc „usłyszeć złamanie” należy przyłożyć stetoskop do proksymalnej nasady podejrzanej o kontuzje kości. Drgający kamerton umieścić dystalnie na tej samej strukturze. Np. na kości strzałkowej kamerton należy przyłożyć do kostki bocznej. Słysząc wyraźnie dźwięk w stetoskopie możemy uznać, że kość jest cała. Gdy dźwięku nie ma lub jest zaburzony – jest to pierwszy znak, że kontuzja jest poważna. Drugim sposobem na użycie kamertonu jest przyłożenie go w miejsce, w którym podejrzewamy złamanie. Wibracje podrażniają wrażliwą okostną i jeśli jest ona uszkodzona – na pewno będzie to mocno odczuwalne dla poszkodowanego.
Warto jednak wspomnieć, że jest to badanie wysoce wrażliwe dla złamań poprzecznych. Wg publikacji przy złamaniach awulsyjnych czy skrętnych nie jest wystarczająco dokładne. Dobrze się sprawdza na osobach szczupłych. W przypadku osób bardzo otyłych „struktury otaczające” mogą być na tyle grube, że wibracja kamertonu nie dojdzie tam, gdzie jest potrzebna, a tym samym wynik badania będzie zaburzony.
Wibracje w badaniu neurologicznym
Ta część jest tylko dla odważnych, tu zaczynają się schody. Wynik bazuje na odczuciach wibracji po przyłożeniu drgającego urządzenia do skóry pacjenta. Fizjologicznym uzasadnieniem dla tego badania są receptory skórne – mechanoceptory, znajdujące się głównie w skórze nieowłosionej (część podeszwowa stopy czy dłoniowa ręki, a także mostek, czoło). Opisywane mechanoceptory to:
- ciałko dotykowe Meissnera (receptory dotykowe)
- komórki Merkela (podatne na ucisk, tarcie)
- ciałka Ruffiniego (wrażliwe na rozciąganie skóry)
- ciałka blaszkowate Paciniego (odpowiedzialne za czucie wibracji)
Ostatnie trzy wymienione rodzaje receptorów wraz z wrzecionkami nerwowomięśniowymi oraz wrzecionkami nerwowo-ścięgnistymi pełnią rolę proprioceptorów. Odczucia podczas wykonywania badania kamertonem bazują głównie na funkcji ciałek Paciniego, jednak dają także ogólną informację na temat stanu czucia głębokiego.
Przewodzenie wibracji przez układ nerwowy różni się nieco od przewodzenia innych bodźców czuciowych tj. temperatury czy bólu. Pierwsze, są przewodzone jednostronnie przez drogę sznurów grzbietowych. W skrócie można opisać tę drogę jako „bezpośrednią” od receptorów do zwojów czuciowych korzenia nerwowego i rdzenia przedłużonego. Bodźce czuciowe i nocyceptywne pokonują nieco bardziej „pokrętną” trasę przez drogę rdzeniowo-wzgórzową rdzenia kręgowego. Takie różnice anatomiczne pozwalają na zrozumienie i odkrycie patologii układu nerwowego w oparciu o funkcję, którą określone struktury wykonują.
Jak wykonać badanie za pomocą kamertona?
Aby wykonać badanie, drgający kamerton terapeutyczny należy przyłożyć do nieowłosionej skóry pacjenta (np. do końcówki palca dłoni czy palucha stopy). Następnie zapytać pacjenta czy czuje wibracje. Jeśli tak – poprosić aby wskazał, kiedy wibracje przestaną być odczuwalne. Moment, w którym pacjent przestaje czuć wibracje powinien pokrywać się z momentem zaprzestania odczuwania wibracji przez terapeutę. Zaburzenie tego momentu lub brak odczuwania wibracji jest traktowane jako wynik pozytywny.
W praktyce czucie wibracji oraz bodźców dotykowych najczęściej jest zaburzone jednocześnie. Przykładem takiej sytuacji jest radikulopatia – częsty powód wizyt u fizjoterapeuty. Są jednak sytuacje, w których czucie dotyku zostaje zachowane, podczas gdy czucie wibracji zanika. Przykładami takich sytuacji mogą być: neuropatia cukrzycowa, powikłania RZS czy zespół Browna-Sequarda.
Podsumowując…
To proste i trwające niespełna minutę badanie jest potężnym źródłem informacji i jest w stanie pomóc w różnicowaniu z pozoru podobnych schorzeń. Za pomocą kamertonu można szybko, tanio i bezboleśnie przeprowadzić badanie, które daje szybką informację na temat złamań oraz przyczyny zaburzeń czucia u pacjenta, co pomaga w podjęciu odpowiedniej decyzji o dalszych planach terapii.
BIBLIOGRAFIA
- Gilman S. „Joint position sense and vibration sense: anatomical organisation and assessment” Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry. 2002
- Reggars J. „Vibratory sensation testing: practice tip” Comsig. 1995
- Toney, C. M., K. E. Games, Z. K. Winkelmann, and L. E. Eberman. „Using Tuning-Fork Tests in Diagnosing Fractures.” Current Neurology and Neuroscience Reports. 2016. https://static3.depositphotos.com/1000865/118/i/450/depositphotos_1181471-stockphoto-hand-with-pen-and-music.jpg
Publikowane w niniejszym portalu treści o charakterze medycznym mają cel wyłącznie informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Nie mogą w jakikolwiek sposób zastąpić wizyty u lekarza, lekarskiej porady, zaleceń lekarza, czy też postawionej przez lekarza diagnozy.
Wszystkie treści zamieszczone w Serwisie, w tym artykuły dotyczące tematyki medycznej, mają wyłącznie charakter informacyjny. Dokładamy starań, aby zawarte informacje były rzetelne, prawdziwe i kompletne, jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za rezultaty działań podjętych w oparciu o nie, w szczególności informacje te w żadnym wypadku nie mogą zastąpić wizyty u lekarza.
