Czym jest hipermobilność stawów?

Jak często widzisz ludzi, którzy potrafią wygiąć ramię pod nieprawdopodobym kątem lub zgiąć palce rąk tak, że aż boli, jak się na to patrzy? Wielce prawdopodobne jest, że dotyka ich hipermobilność stawów, która wbrew pozorom nie ułatwia życia. Czym więc jest nadmierna ruchomość stawów i jak z nią postępować?

Hipermobilność stawów

Nadruchomość stawów obecna była na kartach historii już od czasów Hipokratesa, który opisywał Scytów, jako lud o niestabilnych barkach i łokciach, który przez to nie mógł efektywnie strzelać z łuku. Słynny włoski skrzypek Paganini swój muzyczny sukces prawdopodobnie zawdzięczał niespotykaną mobilnością dłoni.

Hipermobilność stawów jest wspólną cechą dziedzicznych zaburzeń tkanki łącznej o szerokim spectrum schorzeń. Zalicza się do nich zespół Whlersa-Danlosa, zespół Marfana (podejrzewany u Paganiniego) oraz wrodzoną łamliwość kości. Generalnie za tę przypadłość uznaje się zaburzenie tkanki łącznej o mieszanym fenotypie, a łączą je wspólne objawy, takie jak ból mięśniowo-szkieletowy, urazy tkanek miękkich, chorób krążeniowo-oddechowych, nieprawidłowości skóry oraz dysfunkcji neurogennych. Mechanizm powstawania zmian w obrębie włókien kolagenowych nie jest do końca poznany, dlatego też diagnostyka opiera się głównie na objawach klinicznych. Faktem jest, że dochodzi do zaburzeń syntezy białek, które wpływają na nieprawidłową zawartość kolagenu we włóknach.

Diagnostyka hipermobilności stawów

Jeśli spotkasz osobę, która ma przeprost kciuka i dotyka nim przedramienia, potrafi biernie wygiąć palce rąk pod kątem 90 °, zagina paliczki dłoni, prostując je w środkowym stawie, ma przeprosty stawu łokciowego i kolan, bez problemu kładzie dłonie płasko na podłodze podczas skłonu w przód bez zginania kolan, to można mieć pewność, że dotyka ją nadmierna ruchomość stawów. Do innych kryteriów tego schorzenia (tzw. kryteria Brighton) należą bóle w obrębie od 1 do 3 stawów lub bóle pleców, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, kręgozmyk, zmiany reumatyczne w tkankach miękkich, zapalenia kaletek maziowych, wysoka, smukła sylwetka, nadmiernie wydrążona i wydłużona stopa, obniżona masa mięśniowa, nadmierna rozciągliwość skóry, opadające powieki żylaki kończyn dolnych i przepukliny.

Nadruchomość stawów przeprowadza się również na podstawie wywiadu dotyczącego zachowań z przeszłości. Jeśli pacjent bez problemu – bez zginania kolan –  dotykał dłońmi podłogi, potrafił zrobić szpagat, przyjmował swoiste pozycje podczas zabawy niczym „człowiek-guma”, często ulegał zwichnięciom w stawie ramiennym, to można mieć pewność, że i on ma zespół hipermobilności. Zdecydowanie częściej dotyka ona kobiet (3-5 razy częściej niż mężczyzn).

Skutki hipermobilności

To, że stawy są nadmiernie elastyczne nie świadczy od razu o chorobie i problemach ze zdrowiem. Może jednak przyczynić się do różnych destrukcyjnych symptomów, takich jak nadmiernie rozciągnięta skóra czy objawy mięśniowo-szkieletowe. Hipermobilne stawy mogą boleć, zwłaszcza w nocy, a jest to często określane jako „bóle wzrostowe”. Przewlekły ból może prowadzić do jakiegokolwiek ruchu, a także do ogólnie zmniejszonej aktywności fizycznej. Dzieci i dorośli często skarżą się na nawracające i przewlekłe bóle nad przednią częścią kolana w trakcie, lub po długotrwałym siedzeniu, wchodzeniu po schodach lub jazdy na rowerze. Pojawia się problem z hipermobilną rzepką, która może się nieprawidłowo przemieścić na skutek osłabienia masy lub funkcji mięśnia czworogłowego uda, przeprostu kolan lub ich koślawości. Dochodzi wówczas do chondromalacji rzepki lub zwichnięć w stawie, związanych z „wiszenia na więzadłach” kolan.

Osoba z hipermobilnością często cierpi na bóle i zwyrodnienia stawów kolan, dłoni i kręgosłupa ze względu na ich niestabilność, błędy w genach dotyczących kolagenu. U pacjentów z tym schorzeniem może wystąpić również zmniejszoną gęstość kości. Wiotkość i wątłość tkanki łącznej w połączeniu ze zdolnością czucia głębokiego i zmianami w odruchach nerwowo-mięśniowych przyczyniają się do bardziej częstych urazów, którym podlegają osoby z nadmierna ruchomością stawów.

Poza szkieletem

Osoby z hipermobilnością stawów, ze względu na nieprawidłowości w napięciu ściany naczyniowej w kończynach dolnych mogą cierpieć na omdlenia, palpitacje serca i na zakłócenia w autonomicznym układzie nerwowym – ze względu na niedociśnienie ortostatyczne. Nadmierna ruchomość stawów jest również łączona z zespołem przewlekłego zmęczenia, który objawia się najczęściej w okresie dojrzewania.

Plastry do kinesiotapingu – przykład aplikacji

Jak pokonać hipermobilność?

Osoby z nadmierną ruchomością stawów często adaptują się do swojego ciała poprzez zmianę jego mechaniki. Prowadzi do nasilenia bólu oraz zmęczenia. Aby pomóc pacjentowi zmagającemu się z tą dolegliwością przyda się nie tylko masaż tkanek miękkich, terapia punktów spustowych, uwalniania mięśniowo-powięziowego, ale również kinesiotaping, który ustabilizuje uszkodzone stawy, jednocześnie zwiększając propriocepcję oraz kontrolę posturalną. Niezbędna jest również aktywność fizyczna, taka jak pływanie, ćwiczenia w wodzie, delikatne ćwiczenia rozciągające, tai-chi i pilates, jako te stabilizujące sylwetkę, a także jazda na rowerze i nordic walking, która ułatwia pracę taśm mięśniowych tułowia i przyczynia się do poprawy stabilizacji ciała.

Korzystałam z książki: R. Schleip, L.Chaitow „Powięź – badanie, profilaktyka i terapia dysfunkcji sieci powięziowej” wy. Elsevier, Wrocław 2014 r.