Z obserwacji wynika, iż kobiety i mężczyźni znoszą ból nieco inaczej. Różnice w jego odczuwaniu nie mają prostego wyjaśnienia, niemniej warto się temu przyjrzeć, bo kobiety znacznie częściej doświadczają dolegliwości bólowych. Ważna jest również obserwacja, jak ból jest odczuwany przez starsze osoby i jak wpływa na ich codzienne funkcjonowanie. Jak to jest z osobami w podeszłym wieku? Jak jest z tym bólem?
Ból u kobiet i u mężczyzn
Ból opisywany przez kobiety jest bardziej intensywny i rozproszony i trwa dłużej w porównaniu do bólu odczuwanego przez mężczyzn. Popularne dolegliwości, takie jak fibromialgia, zespół jelita nadwrażliwego, napięciowe bóle głowy oraz te związane z reumatoidalnym zapaleniem stawów – w znacznej mierze dotyczy kobiet. Kobiety częściej skarżą się na ból w okolicy lędźwiowego odcinka kręgosłupa, stawów skroniowo-żuchwowych, kolan i dłoni. Ostry i przewlekły ból – na przykład po zabiegach chirurgicznych również częściej występuje u kobiet. Mechanizmy leżące u podstaw tych różnic nie są znane i poparte badaniami, niemniej biorąc pod uwagę statystyki i czynniki takie jak geny, hormony, czynniki psychologiczne i psychospołeczne to tak właśnie kształtuje się charakter doznania bólowego.
Ciekawe jest to, że przez lata, badaniom medycznym zazwyczaj poddawano mężczyzn. Wybór był na pewno podyktowany zamiarem uniknięcia zbyt dużych różnic w osiąganych wynikach, których przyczyną mógł być cykl miesiączkowy. Niemniej na przykład profil objawów w bólu związanym z układem sercowo-naczyniowym (np. zawał) jest inny u kobiet niż u mężczyzn.
Doświadczyć bólu
Tolerancja na ból u kobiet jest niższa niż u mężczyzn, zarówno ten mięśniowy, jak i termiczny. Porównanie kobiet i mężczyzn wykazało różnice w ośrodkowej analizie napływających bodźców nocyceptywnych. Kobiety zgłaszają większą wrażliwość emocjonalną połączoną z dłuższą pamięcią doznań. Różnice pomiędzy płciami stwierdzono również podczas odczuwania stresu w odniesieniu do pojemności minutowej serca, wrażliwości receptorów na ból oraz ilości uwalnianego kortyzolu. Przykładem może być reakcja na stres, podczas której u kobiet występuje przyspieszona czynność serca a u mężczyzn przede wszystkim skurcz obwodowych naczyń krwionośnych.
Trochę biologii
Bólowi zawsze towarzyszy pojawienie się nadwrażliwości związanej ze zmianą właściwości pierwotnych zakończeń nerwowych (sensytyzacja obwodowa) oraz zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym (sensytyzacja ośrodkowa).
Długotrwały oraz nawracający ból skutkuje zarówno u kobiet, jak i mężczyzn występowaniem zespołów nadwrażliwości – hiperaglezją i allodynią, czyli zaburzeniami odczuwania bólu, podwyższeniem lub obniżeniem jego progu. Na aktywację układu bólowego mogą mieć wpływ żeńskie hormony męskie, przy czym estrogen jest uznawany za ten o funkcji pronocyceptywnej a testosteron działa przeciwnie. U kobiet zaobserwowani większość ilość receptorów NMDA, które należą do neuroprzekaźników.
W stanie zapalnym indukowanym eksperymentalnie przez wyciąg z pieprzu, kobiety reagowały silniejszym bólem oraz większym obrzękiem niż mężczyźni. Przyczyną tego może być odmienny sposób aktywacji receptorów gorąca, charakterystyczny dla każdej płci. Również geny kodujące peptydy opioidowe, które uczestniczą w odczuwaniu bólu są różne u kobiet i u mężczyzn. Wrażliwość na ból badano również poprzez poddawanie osób wibracjom TENS o wysokiej częstotliwości. U kobiet spowodowało to podwyższenie progu pobudliwości bólowej. Również niezdolność do aktywacji endogennego układu hamowania bólu może być przyczyną bólu klinicznego, takiego jak fibromialgia.
Ból a emocje
Lęk, zagrożenie czy niebezpieczeństwo najbardziej niekorzystnie wpływają na kobiety. Grupę kobiet poddano eksperymentowi, który pokazał, że kiedy zostaną one uprzedzone o nieszkodliwej stymulacji bólowej, ich tolerancja na ból jest porównywalna z mężczyznami. Terapia przeciwbólowa zdecydowanie powinna uwzględniać wyniki badań, w których w równy sposób byłby reprezentowane obie płcie.
Ból u osób w podeszłym wieku
Starsi ludzie bardzo często skarżą się na rozmaite bóle, niemniej problematyka ta jest wciąż słabo zbadana. Osoby w podeszłym wieku są w większym stopniu narażone na ból nocyceptyczny i neuropatyczny, a najczęstszym bólem jest ten pochodzący z układu mięśniowo-szkieletowego. Najbardziej powszechne schorzenia u osób po 65 roku życia to choroba zwyrodnieniowa stawów, reumatoidalne zapalenia stawów, bóle kręgosłupa związane z degeneracją krążka międzykręgowego czy te będące następstwem złamań. Ból neuropatyczny u osób starszych wiąże się z neuralgią półpaścową, bólem poudarowym o raz neuropatią cukrzycową. Nie można pominąć również bólu związanego z chorobą nowotworową.
Czym leczyć ból?
Diagnostyka i leczenie bólu u starszych osób są utrudnione ze względu na komunikację z pacjentem, różnorodne problemy medyczne oraz występowanie różnego rodzaju bólu u tego samego pacjenta. Ból prowadzi do depresji, izolacji, zaburzeń snu, obniżenia sprawności ruchowej a także ogólnego pogorszenia się samopoczucia. Dodatkowo z wiekiem dochodzi do szeregu zmian fizjologicznych, takich jak spadek masy mięśniowej, zwiększone otłuszczenie organizmu i zmniejszenie wydolności nerek i wątroby. Zmiany te wpływają na metabolizm podawanych leków przeciwbólowych, co wiąże się z większym prawdopodobieństwem wystąpienia niepożądanych działań. Bardzo wrażliwy na leki jest ośrodkowy układ nerwowy. Podawanie leków przeciwbólowych może wpłynąć na osłabienie pamięci, zdolność reakcji a także spowodować dezorientację pacjenta.
Fizykalne metody leczenia bólu
Ponieważ farmakoterapia nie jest jedynym rozwiązaniem leczenia bólu u osób w podeszłym wieku, koniecznie jest jej uzupełnienie fizykalnymi metodami leczenia bólu. Skuteczny tu będzie lekki wysiłek fizyczny, suche igłowanie, TENS czy techniki relaksacyjne. Aktywność fizyczna może zapobiec zmianom i chorobom związanym z wiekiem. Ćwiczenia ruchowe wpływają na przyrost masy mięśniowej, a proste ćwiczenia rozciągające czy gimnastyka w wodzie mogą stanowić kluczowe formy terapeutyczne.
Na pewno problem bólu u osób w podeszłym wieku wymaga badań, bo wciąż mało publikacji na ten temat.
A jak Wy radzicie sobie z bólem i ma on płeć? 😉
Korzystałam z książki: „Ból z perspektywy fizjologii”, C.Norrbrink, B.Molin, T. Lundeberg, wyd. Exemplum 2013.
Publikowane w niniejszym portalu treści o charakterze medycznym mają cel wyłącznie informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Nie mogą w jakikolwiek sposób zastąpić wizyty u lekarza, lekarskiej porady, zaleceń lekarza, czy też postawionej przez lekarza diagnozy.
Wszystkie treści zamieszczone w Serwisie, w tym artykuły dotyczące tematyki medycznej, mają wyłącznie charakter informacyjny. Dokładamy starań, aby zawarte informacje były rzetelne, prawdziwe i kompletne, jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za rezultaty działań podjętych w oparciu o nie, w szczególności informacje te w żadnym wypadku nie mogą zastąpić wizyty u lekarza.
