Czym jest anatomia emocjonalna?

W pracy fizjoterapeuty nie mniej ważne niż ciało są emocje. Od nich najwięcej zależy, jak pacjent będzie radził sobie z postępami terapii, jaką ma świadomość swojego ciała i czy umie odczytywać jego sygnały.

Emocje jak słoje drzewa

Emocjonalne warstwy organizmu można porównać do słojów drzewa, każdy ma swój wiek i przeszłe zdarzenia. Opór i duma mogą kamuflować strach lub smutek, które z kolei mogą ukrywać niepokój związany z porzuceniem. Na początku wydaje się, że ktoś swoją postawą wydaje się silny i stabilny emocjonalnie, a tak naprawdę skrywa kogoś innego, jakby dwie osoby współistniały w jednej. Złożoność rzeczywistości somatycznej polega na tym, że ktoś z zewnątrz może wydawać się sztywny i nieugięty, może kryć w sobie wycofanie do świata, a tak naprawdę bać się załamania, bo z tym nie poradziłby sobie.

Emocje okiem fizjoterapeuty

Porównanie do słojów drzewa jest o tyle celowe, że można je łatwo odnieść do struktury ciała. Coś, co się na pozór wydaje wiotkie na powierzchni, może mieć zbyt duże napięcie kompensacyjne w głębi. Nadmiernie pobudzona głowa może być kompensacją mało pobudzonej miednicy, z kolei sztywne narządy wewnętrzne mogą kompensować słabe mięśnie. Dobrze jest umieć spojrzeć na pacjenta w sposób, jak odbierany jest somatycznie, a jak emocjonalnie, bo nie zawsze idzie to w parze.

Emocje i segmenty napięciowe

Wilhelm Reich widział bloki w ciele jako segmenty napięciowe, które uniemożliwiają swobodny przepływ między poszczególnymi częściami ciała. Segmenty te, pozwalały z jednej strony kontrolować dostęp do tych uczuć, które najbardziej ciało zapamiętało, a z drugiej – ograniczały ich siłę. Opisał on siedem taśm – pierścieni napięciowych, które dzielą ciało, uniemożliwiając przepływ energii. Większość napięć czy objawów somatycznych płynących z ciała, jest powiązanych z poszczególnymi taśmami w ciele. Jedne są odczuwane mniej, inne bardziej, a z niektórymi nie mamy kontaktu. Często ciało odczuwa w danym miejscu tak wielką emocjonalną traumę, że pacjent traci z nim kontakt.

Emocje i „zawieszenia” w ciele

Aleksander Lowen uważał, że przeżycia dosłownie kształtują nasze ciała na wielu płaszczyznach, tworząc wzajemnie powiązany system interakcji społecznych. Nazwał je typami zawieszenia emocji w ciele, które wprost przekładały się na sytuacje życiowe – miłość, stawianie granic, relacje społeczne czy pewność siebie.

Emocje i taśmy napięciowe

Wyróżniamy siedem taśm napięciowych, dzięki którym możemy bliżej przyjrzeć się pacjentowi i jego stanom emocjonalnym.

Taśma wzrokowa 

Przebiega wokół głowy, a jej głównym kanałem napięciowym są oczy. Mogą one sprawiać wrażenie znieruchomiałych albo niespokojnych, wnikliwie kontrolujących otoczenie. Objawami napięcia tej taśmy są zaburzenia widzenia, ból u podstawy czaszki i poczucie izolacji głowy, jakby była oddzielona od ciała.

Taśma oralna

Przebiega na poziomie ust, włączając brodę, żuchwę, zęby i gardło. Zaciśnięta linia ust i szczęki, trudność z wydawaniem głosu, uczucie ściśniętego gardła to objawy zbyt dużego napięcia tej taśmy.

Taśma karkowa

Stoi na straży głowy i przebiega wokół szyi. Głowa to nieustająca kontrola i zabezpieczenie przed puszczeniem emocji płynących z reszty ciała. Kiedy jest ich w nadmiarze, czujemy blokadę, którą najpierw trzeba zrozumieć, dlaczego powstała, a dopiero później rozluźniać. Objawami napięcia taśmy głowy są bóle i sztywność karku, barków, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, uczucie bezwładu w ciele. Siła oddziaływania tego segmentu jest ogromna, gdyż głowa kontroluje mechanizm działania całego ciała, a emocje gromadzą się głównie właśnie w obszarze tej taśmy.

Taśma piersiowa

Przebiega od kręgosłupa, przez dolną część łopatek i zamyka się na środkowej części mostka. Taśma ta, to strażnik serca, jeśli więc pacjent odczuwa w tej okolicy odrętwienie, kołatania serca, brak miejsca na oddech czy opasujące bóle w klatce piersiowej, można mieć pewność, że to właśnie ta taśma wymaga pracy rąk fizjoterapeuty.

Taśma przepony

Przepona jest mięśniem o kształcie spadochronu, który porusza się niezależnie od naszej woli. Przez mięsień ten przechodzi nerw błędny i inne ważne organy, położona w sąsiedztwie żołądka, trzustki czy splotu słonecznego – jest mięśniem położonym na ścieżce stresu. Zaciśnięta taśma przepony daje wrażenie zaciśniętego pasa na dolnych żebrach, odczuwania górnej części ciała i odcięcia dołu, uczucie kamienia w żołądku czy potrzeba zgięcia pleców, aby chronić przód ciała.

Taśma brzuszna

Przebiega od kręgosłupa lędźwiowego do pępka i skrywa bardzo wiele komunikatów związanych z emocjami. Taśma ta, to przede wszystkim narządy wewnętrzne i centrum dowodzenia naszego organizmu, czyli jelita. Brzuch może być zapadnięty lub nabrzmiały i to też jest objaw emocji – nie tylko nadwagi lub nadmiernej szczupłości. Dolegliwości ze strony taśmy brzusznej to wycofanie, odcięcie, choroby jelit i układu trawiennego, ale również arogancja, typ dorosłego dziecka, które tak naprawdę błaga o swoją uwagę i jest niedojrzałe.

Taśma miednicy

To centrum energetyczne i komunikacyjne między górą a dołem ciała. Taśma ta przebiega od kości krzyżowej, poprzez talerze biodrowe, aż do okolicy podbrzusza. Jest nie tylko ważna pod względem doznawanych przeciążeń ze strony układu kostnego, ale również jelita grubego czy narządów rodnych. Jest też źródłem cielesnych przyjemności. Objawami zaburzeń taśmy miednicy są bóle w dole pleców schodzące na pośladki, poczucie ciężkich i bolesnych nóg, bolesne i nieregularne miesiączki czy problemy związane z układem wydalniczym – zaburzenia zwieraczy lub brak odczuwania potrzeb fizjologicznych przez dłuższy czas.

Emocje w ciele a praca fizjoterapeuty

Temat emocji w ciele jest naprawdę zajmujący i bardzo szeroki. Dobrze jest przyjrzeć się  pacjentom – nie tylko z perspektywy objawów bólowych, ale również temu, dlaczego one się pojawiają. A często ich źródłem są właśnie zbyt duże emocje gromadzone latami w ciele.

Korzystałam z artykułów Marzeny Barszcz oraz książki dla fizjoterapeutów “Psychoterapia przez ciało” autorstwa Marzeny Barszcz.